جهش ارزی به بازار پتروشیمی شوک وارد کرد
موج اول افزایش قیمتهای پایه
تحولات اخیر بازار جهانی نفت خام، بهویژه نوسانات قیمت نفت برنت، پیامدهای مستقیمی بر قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی و خارجی دارد. در پایان هفته گذشته، قیمت نفت برنت به حدود ۶۰ دلار بهازای هر بشکه رسید. با این حال، این افزایش مقطعی مانع از ثبت دومین کاهش هفتگی متوالی نشد. عامل اصلی این روند، غلبه نگرانیهای مربوط به مازاد عرضه بر ریسکهای ژئوپلیتیک بوده است. موضوعی که چشمانداز قیمت خوراک و در نتیجه قیمت پایه محصولات پتروشیمی را تحت فشار قرار داده است.
در هفتههای اخیر، نفت به پایینترین سطوح قیمتی خود در نزدیک به پنج سال گذشته سقوط کرد. این کاهش ناشی از انتظار بازار برای عرضه فراوانتر است. چراکه اوپکپلاس بهتدریج ظرفیتهای تولیدی متوقفشده را احیا میکند و همزمان تولیدکنندگان غیرعضو اوپک نیز سطح تولید خود را افزایش دادهاند. چنین شرایطی معمولا به کاهش قیمت خوراک مایع و گازی واحدهای پتروشیمی منجر میشود و در بازارهای جهانی، قیمت پایه محصولاتی همچون پلیاتیلن، پلیپروپیلن و آروماتیکها را در مسیر نزولی قرار میدهد.
از سوی دیگر، نشانههای ضعف تقاضا در اقتصادهای بزرگی مانند چین و ایالات متحده نیز آشکار شده است. افت مصرف انرژی و مواد اولیه در این کشورها باعث شده قیمت نفت از ابتدای سال میلادی حدود ۲۰ درصد کاهش یابد. این عامل، فشار مضاعفی بر قیمتهای صادراتی محصولات پتروشیمی وارد و رقابت در بازارهای بینالمللی را تشدید کرده است. در بازار داخلی نیز قیمتهای پایه که غالبا بر مبنای قیمتهای جهانی و نرخ ارز تعیین میشوند، از این روند تاثیر میپذیرند. با این حال، افزایش تنشهای ژئوپلیتیک بخشی از افت قیمتها را جبران کرده است.
تشدید تحریمهای آمریکا علیه بخش انرژی روسیه و محدودیتهای جدید علیه نفتکشهای مرتبط با ونزوئلا، نگرانی از اختلال در عرضه را افزایش داده است. این ریسکها میتوانند در کوتاهمدت مانع کاهش شدید قیمت نفت شوند و در نتیجه، از افت بیشتر قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی و خارجی جلوگیری کنند.
رشد یکپارچه قیمتهای پایه
قیمت پایه محصولات پتروشیمی در هفته پایانی آذرماه ۱۴۰۴ در حالی اعلام شد که قیمتهای پایه در سه هفته نخست اردیبهشتماه امسال روند کاهشی داشتند و پس از آن نرخهای پایه افزایشی اعلام شدند. نرخ دلار مبادلهای بعد از ۴۷ هفته رشد متوالی، از هفته سوم اردیبهشت ماه نزولی شد و در هفته ابتدایی خرداد ماه حدود ۰.۰۲ درصد رشد را به ثبت رساند. سپس مسیر نرخ دلار مبادلهای مجددا روند صعودی خود را حفظ کرد. این در حالی است که در هفته پایانی آذرماه امسال ورق نرخ ارز توافقی برگشت و با رشد کمسابقه ۲.۲ درصدی همراه بود و این موضوع موجب افزایش بخش قابلتوجهی از قیمتهای پایه شد. به عبارت بهتر دلار توافقی از ۷۱ هزار و ۱۲۹ تومان در روز ۲۳ آذرماه به ۷۲ هزار و ۷۴۲ تومان در ۳۰ آذرماه افزایش یافت. بهعبارت بهتر افزایش ۹۵ درصد از قیمتهای پایه محصولات پتروشیمی تحتتاثیر وضعیت نرخ ارز رقم خورد. این در حالی است که بازار جهانی در مسیر باثباتی نسبت به هفته گذشته قرار دارد و فقط مولفه جهش نرخ ارز توافقی بر روند افزایشی قیمت پایه محصولات پتروشیمی تاثیر گذاشته است.
بررسی قیمت پایه محصولات پلیمری اعلام شده در هفته پایانی آذرماه نشان میدهد که همه گروههای کالایی با رشد قیمت همراه بودند و در این بین پلیاستایرن معمولی ۱۵۴۰ با ۶ درصد رشد معادل سه هزار و ۸۵۶ تومان به قیمت ۷۲ هزار و ۵۰۲ تومان رسید و برای دومین هفته متوالی به عنوان نخستین محصول افزایشی در گروه پلیمر معرفی شد. استایرن بوتادین رابر روشن ۱۵۰۲ با ۵ درصد رشد قیمت پایه در رتبه دوم جدول افزایشیها قرار گرفت.
در گروه کالایی شیمیاییها نیز ۹۰ درصد از گروهها با افزایش قیمت پایه همراه بودند. دو اتیل هگزانول در هفته پایانی آذرماه امسال با ۸ درصد رشد به عنوان اولین گروه کالایی شیمیایی معرفی شد و در روز ۳۰ آذرماه قیمت پایه این محصول ۹۵ هزار تومان بهازای هر کیلوگرم اعلام شد. در این گروه آروماتیک سنگین در رده نخست کاهشیها قرار گرفت و از این رو با ۱.۶ درصد افت در صدر جدول کاهشیها قرار گرفت. افزایش قیمت ۹۰ درصد از محصولات شیمیایی نیز تحتتاثیر نرخ ارز توافقی رقم خورده و این در حالی است که قیمتهای پایه در بازار جهانی در وضعیت نزولی قرار دارند و این موضوع تاثیر قابلتوجهی بر بازار داخلی نگذاشته است.
التهاب ارزی در بازار پتروشیمی
در روزهای اخیر، بازار مواد اولیه پتروشیمی شاهد جهش چشمگیر قیمتها بوده است. این افزایش ناشی از صعود نرخ دلار در بازار آزاد و عدم شفافیت در تعیین قیمتها در مرکز مبادله طلا و ارز است. شایعاتی مبنیبر اصلاح فرمول قیمتگذاری مواد اولیه مطرح شده، درحالیکه نرخ رسمی ارز در سامانههای معاملاتی نیز به طور قابلتوجهی بالا رفته است. این شرایط، بازار را در وضعیتی از عدم قطعیت، فرو برده است. این عدم قطعیت به ویژه در مکانیسمهای ارزی مشهود است و روشن نیست که سیاستگذاران چه استراتژیای را پیگیری میکنند. شاید این ابهامها باعث شده بسیاری از متقاضیان ارز رسمی، از پیگیری آن صرفنظر کنند، اما تاثیرات آن بر بازارهای کالایی داخلی، بهخصوص بخش پلیمرها، بسیار گستردهتر است. بررسیها نشان میدهد که رقابت برای خرید پلیمرها در بورس کالا هر هفته شدت میگیرد و حجم معاملات به بیش از ۳.۵ هزار میلیارد تومان در هفته رسیده است. پیشبینی میشود در هفته جاری، قیمتها حتی بیشتر از قبل افزایش یابد.
انتقال احتمالی فرمول قیمتگذاری از تالار اول به دوم، یا ادامه افزایش قیمت در تالار اول، ابهام عمیقی ایجاد کرده که اشتهای خریداران را تحریک میکند. در بازار پلیمرها، نوسانات روزانه قیمتها تامین کالا را به اولویت اصلی تبدیل کرده و واحدهای تولیدی برای مقابله با آینده نامعلوم، انبارهای خود را پر میکنند.
به گفته کارشناسان این روند نه تنها تولیدکنندگان را تحتتاثیر قرار میدهد، بلکه کل زنجیره تامین را درگیر کرده است. تولیدکنندگان با افزایش هزینه مواد اولیه، قیمت تمامشده محصولات را بالا میبرند و در نتیجه، نرخ فروش را افزایش میدهند. مصرفکنندگان ابتدا در برابر این تغییرات مقاومت میکنند، اما با گسترش آن، ناچار به پذیرش میشوند. با این حال، محدودیت سرمایه در گردش برای هر دو طرف، منجر به کاهش حجم فعالیتها و پدیده رکود تورمی میشود. این وضعیت، نگرانیهای جدی برای پایداری تولید و رونق اقتصادی ایجاد کرده و همه بازیگران زنجیره، از خریداران تا مصرفکنندگان نهایی را تحت فشار قرار میدهد. علاوه بر این، بازار با نوعی رهاشدگی روبهرو است. عرضه مواد اولیه متناسب با تقاضای فزاینده افزایش نیافته و با رشد نرخ ارز رسمی و آزاد، صادرات خام مواد به جای سرمایهگذاری در صنایع داخلی جذابتر شده است.
