اخبار باشگاه اقتصاددانان

قریب به دو دهه از تصویب قانون بازار اوراق بهادار می‌گذرد و بازار سرمایه توانست در این رهگذر تحول اساسی داشته باشد. تصویب قانون توسعه ابزارها آغازگر توسعه ابزارهای جدیدی از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده که به بازیگر اصلی این روزهای بازار مبدل شده است.

بازار سرمایه در هر کشوری یکی از پایه‌های مهم اقتصاد است. بازاری که فقط برای شرکت‌های بزرگ نیست، بلکه مردم عادی هم می‌توانند از آن سود ببرند. در ادامه وضعیت بازار سرمایه ایران و فاصله آن با استانداردهای جهانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت که چرا این بازار برای مردم و شرکت‌ها حیاتی است و چه مشکلاتی در کشور ما وجود دارد.

امسال اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل با اهمیت ویژه‌ای دنبال می‌شود. تروئیکا اعلام کرده است که ششم مهرماه مکانیسم ماشه را فعال می‌کند که در این صورت ۶ قطعنامه سابق بازگشته و طبق آن ایران ذیل ماده ۴۲ فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار خواهد گرفت.

سفر آقای پزشکیان و هیات همراه ایشان به نیویورک برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، اگرچه از نظر دیپلماسی مهم تلقی می‌شود ولی تاثیرگذاری آن بر مساله مکانیسم ماشه بعید به نظر می‌رسد؛ چراکه ظاهرا اروپایی‌ها به‌عنوان طرف‌های حقوقی و نیز ایالات متحده آمریکا به‌عنوان عامل موثر بر طرف‌های حقوقی برجام، تصمیم خودشان را درباره این مساله گرفته‌اند و بر بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌ها علیه ایران اصرار دارند.

اگر تحلیل‌ها درباره اهمیت سفر رئیس‌جمهوری و هیات محترم همراه ایشان به نیویورک مفروض بر این باشد که چقدر در بحث مکانیسم ماشه موثر خواهد بود، باید اعتراف کرد که این سفر مثمرثمر نخواهد بود. اگر سطح این سفر را تا دیدارهای مستقیم با مقامات عالی تروئیکا ارتقا بدهیم هم اثر نخواهد داشت. اروپایی‌ها از ایران، توافق با آمریکا را می‌خواهند که اتفاقا نشات‌گرفته از دستورکار دیکته‌شده کاخ سفید بر آنان است. ایران یا این شرط را می‌پذیرد یا نمی‌پذیرد.

رئیس‌جمهوری و هیات همراه ایشان امروز عازم نیویورک خواهند شد. بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران، در آستانه اجرای قریب‌الوقوع مکانیسم ماشه، درباره این سفر نظرات و پیشنهادهایی از جمله دیدار مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکایی‌ها را به منظور حل شروط اروپایی‌ها برای تعویق در اجرای مکانیسم ماشه را پیش کشیدند.

امروز رئیس‌جمهوری با هیات همراهی از جمله وزیر امور خارجه جهت شرکت در اجلاس عمومی سازمان ملل، عازم نیویورک خواهد شد. تحلیل‌ها، پیشنهادها و نظرات مختلفی از جانب کارشناسان و خبرگان درباره این سفر و تاثیر آن در مباحث متنوع سیاست، اقتصاد و بین‌الملل از جمله پرونده هسته‌ای به‌ویژه موضوع حساس و مهم اجرای احتمالی مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک مطرح شده است. تمامی این نظرات در جای خود قابل تامل و بحث هستند، اما پرداختن به همگی آنها و به نقد کشیدن‌شان از حوصله متن خارج است و مشخصا نمی‌توان به تمامی آنها پاسخ درخوری ارائه کرد.

سفر رسمی دونالد ترامپ به بریتانیا، که با تشریفات سلطنتی و نمایش نوستالژیک قدرت امپراتوری همراه بود، بیش از یک دیدار دیپلماتیک، یک قمار استراتژیک از سوی دولت کی‌یر استارمر برای مدیریت یک متحد غیرقابل‌پیش‌بینی و تاثیرگذار بود.

سفر ترامپ به بریتانیا با هدف تملق‌گویی از طریق تصاویر امپراتوری طراحی شده بود: قلعه وینزر، کالسکه‌سواری، پرواز نمایشی هواپیماها و نگاهی اجمالی به بایگانی چرچیل در املاک ییلاقی نخست‌وزیر در چکرز. این تشریفات، یک واقعیت را پنهان می‌کرد و آن هم اینکه بریتانیا دیگر آن ابرقدرتی نیست که این نمادها نمایندگی‌اش می‌کنند و ترامپ در این کشور به‌شدت نامحبوب است.

کی‌یر استارمر مدعی شده است که برندگان اصلی سفر رسمی دونالد ترامپ، مردم بریتانیا بوده‌اند. او استدلال می‌کند که آنها از مزایای اقتصادی ناشی از تشریفات و تمجیدهای فراوان از رئیس‌جمهور بهره‌مند شده‌اند.

بریتانیا در سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، سنگ تمام گذاشت. دومین سفر رسمی دونالد ترامپ با یک گارد افتخار «بسیار بزرگ»، ضیافت شام سلطنتی در قلعه وینزر و کلمات تملق‌آمیز فراوان از سوی کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، همراه بود. البته باید تاکید کرد تا پیش از این، هیچ رئیس‌جمهور دیگری از آمریکا چنین تشریفاتی را برای دومین بار تجربه نکرده بود.

مهلت اجرای مکانیسم ماشه به شماره افتاده است. اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، همچنان در بر همان پاشنه بچرخد و اروپایی‌ها از مواضع خودشان کوتاه نیایند، مکانیسم ماشه ششم مهرماه اجرا خواهد شد. این در حالی است که تاکنون چین و روسیه و کره‌جنوبی پیشنهاد‌هایی در قالب‌های مختلف برای تعویق مکانیسم ماشه مطرح کرده بودند و جمهوری اسلامی ایران نیز به تروئیکا پیشنهادهایی را ارائه کرد؛ ولی هیچ‌کدام دست‌کم تا امروز کارساز نبوده‌اند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، نیز در تازه‌ترین موضع‌گیری خود اجرای مکانیسم ماشه را جدی‌ خواند تا همه‌چیز حکایت از بازگشت تحریم‌های جهانی علیه ایران داشته باشد.

مکانیسم ماشه همچنان بحث داغ و نقل محافل رسمی و غیررسمی و رسانه‌های داخلی کشور است. صاحب‌نظران و کارشناسان تاکنون نظرات مختلفی درباره این مساله مطرح کرده‌اند. عموم نظرات و پیش‌بینی‌ها مبتنی بر مواضع و رویکرد ایران و طرف‌های غربی دال بر اجرای مکانیسم ماشه در روزهای آتی و البته نزدیک است.

اجرای مکانیسم ماشه روزبه‌‌روز نزدیک می‌شود. پیشنهاد کره‌جنوبی برای تعویق مکانیسم ماشه، به‌نوعی یک روزنه امید در این مساله بود و اگر جمعه شب در سازمان ملل آرای لازمه را کسب می‌کرد، شرایط تا حدودی دستخوش تغییرات و احتمالات جدیدی قرار می‌گرفت؛ ولی در نهایت این اتفاق رخ نداد و از ۱۵ رای ممکن با ۹ رای مخالف و ۲ رای ممتنع به بن‌بست رسید و حتی رای مثبت روسیه، چین، پاکستان و الجزایر نتوانست کارگشا باشد.

در سال‌های گذشته، بازگشت نخبگان تحصیل‌کرده از کشورهای پیشرفته به ایران به‌عنوان فرصتی برای انتقال دانش، تجربه و شبکه‌های بین‌المللی به اقتصاد داخلی تلقی شده است. اما امروز، شرایط اقتصادی پیچیده ایران، از جمله رکود بازار، نوسانات ارزی و کمبود نقدینگی این مسیر را به چالشی جدی تبدیل کرده است. با وجود اینکه اغلب این بازگشتگان از مهارت و دانش قابل توجهی برخوردارند، اغلب با شکست در کارآفرینی و مشاوره مواجه می‌شوند.

رابطه بین دانشگاه و صنعت به‌ویژه در صنایع مادر و استراتژیک مانند صنعت نفت، همواره به عنوان یکی از پایه‌های اصلی توسعه پایدار، خودکفایی فناورانه و ارتقای سطح علمی و اقتصادی کشورها شناخته می‌شود.

یکی از پرسش‌هایی که ذهن بسیاری از ناظران را به خود مشغول کرده این است: چرا در کشورهایی همچون سوئد سطح بالایی از اعتماد متقابل بین مردم و همچنین بین مردم و حکومت وجود دارد. شاخص‌هایی چون شاخص حکمرانی خوب، شاخص ادراک فساد، وجود شفافیت و پاسخگویی در این کشورها به‌روشنی نشان می‌دهند که اعتماد نه یک مفهوم انتزاعی بلکه یک سرمایه اجتماعی و کلیدی است.

از دهه‌های قبل تا همین چند سال پیش، افرادی که بعد از سال‌ها تحصیل و کار کردن در کشورهای دارای اقتصاد پیشرو، به‌عنوان کارآفرین یا در نقش متخصص و کارشناس، بعد از بازگشت دوباره به ایران، مشغول به فعالیت اقتصادی می‌شدند، دانش و تجربه‌ای که کسب کرده بودند برایشان در عمل و از جوانب مختلف به‌عنوان یک برگ برنده و هم‌وزن با سرمایه مادی و پول کلان، نقش‌آفرینی می‌کرد.

کسری غفوری: ورود دست‌کم ۱۹ پهپاد روسی به حریم هوایی لهستان در سپتامبر ۲۰۲۵، که به سرنگونی چند فروند از آنها توسط پدافند هوایی ناتو منجر شد، تنش میان مسکو و غرب را به خطرناک‌ترین سطح خود از زمان آغاز تهاجم به اوکراین رساند. این حادثه بی‌سابقه، پرسش‌های بنیادینی را درباره اهداف کرملین و میزان آمادگی دفاعی پیمان آتلانتیک شمالی مطرح کرده است.

در ساعات اولیه‌ ۱۰ سپتامبر، نیروهای لهستان و ناتو چندین پهپاد از ۱۹ پهپاد روسی را که تخمین زده می‌شد از مرز هوایی لهستان عبور کرده بودند، سرنگون کردند؛ تهاجمی بی‌سابقه که موجب هراس و نگرانی در سراسر اروپا شد.

زمانی که دونالد ترامپ وعده داد در صورت پیروزی در انتخابات، ظرف ۲۴ ساعت به جنگ اوکراین پایان می‌دهد، بسیاری به حل سریع این بحران طولانی‌مدت امیدوار شدند. اما ماه‌ها بعد، به نظر می‌رسد جنگ وارد مرحله‌ای خطرناک‌تر شده است.

ارسال پهپاد از سوی روسیه بر فراز لهستان، نشان‌دهنده‌ تشدید خصومت‌ها با اروپا بود. اما ولادیمیر پوتین امید داشت چه چیزی را - اگر اصلا چیزی در کار بوده باشد - به دست آورد و ناتو چگونه پاسخ خواهد داد؟ این حادثه سوالات بسیاری را در مورد روسیه، لهستان و ناتو ایجاد می‌کند: از این‌که آیا کرملین قصد داشته پهپادها را به داخل لهستان بفرستد، تا این‌که آیا ورشو و پیمان آتلانتیک به اندازه کافی خود را با واقعیت‌های جنگ پهپادی مدرن وفق داده‌اند یا خیر.

نشست اضطراری سران کشورهای اسلامی و اتحادیه عرب در دوحه برگزار شد. اما همان‌طور که انتظار می‌رفت، در نهایت این نشست تنها به محکومیت رژیم اسرائیل به دلیل حمله به جلسه حماس در دوحه ختم شد و دستاوردی فراتر از این به همراه نداشت. برخی از کارشناسان معتقد هستند که مهم‌ترین دلیل آنکه نشست دوروزه دوحه دستاورد خاصی به همراه نداشت، به برخی اختلافات پنهان و آشکار کشورهای عربی و اسلامی بازمی‌گردد و این شکاف‌ها اجازه نمی‌دهد که کشورهای اسلامی بتوانند درباره موضوع مهمی چون تجاوزگری‌های اسرائیل، یک تصمیم‌ قاطع اتخاذ کنند.

حمله به دوحه تنها یک تعرض نظامی به کشوری مستقل نبود؛ این حمله، ضربه‌ای نمادین به کل معماری امنیتی بود که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم، به‌ویژه پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، در منطقه خاورمیانه پایه‌ریزی کرده بود.

نشست اخیر سران کشورهای عربی و اسلامی در دوحه، در واکنش به حمله نظامی اسرائیل به خاک قطر در هدف قرار دادن سران حماس و هم‌زمان با تشدید بحران غزه برگزار شد. برخلاف نظر بسیاری از کارشناسان مبنی بر اینکه این حمله فرصت‌های راهبردی زیادی برای ایران در سطح منطقه ایجاد می‌کند، باید اشاره داشت که این رویداد در شرایطی رقم می‌خورد که معادلات ژئوپلیتیک، منافع راهبردی و شکاف‌های هویتی میان بازیگران اصلی منطقه، از جمله ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، به‌طور تاریخی پیچیده و منازعه‌آمیز باقی مانده است. پرسش کلیدی این است که آیا چنین نشست‌هایی توان همگرایی واقعی و پایدار علیه اسرائیل را دارند یا صرفا جلوه‌ای از همبستگی تاکتیکی و کوتاه‌مدت هستند؟

اسرائیل پس از ۷ اکتبر به توسعه میدان‌های نبرد روی آورده است. حملات مکرر به سوریه، فشار بر حزب‌الله در لبنان، تجاوز به حریم ایران، درگیری در یمن و اکنون حمله به خاک قطر، همگی بیانگر آن است که تل‌آویو دیگر به مهار تهدیدها در مرزهایش قانع نیست، بلکه به دنبال طراحی دوباره نظم امنیتی کل منطقه است.

در اجلاس اضطراری دوحه که با حضور بیش از ۵۰ رهبر از کشورهای عربی و اسلامی، از جمله امیر قطر، رئیس‌جمهور ترکیه، ولیعهد عربستان و رئیس‌جمهور ایران برگزار شد، جهان اسلام و عرب در برابر «تجاوز آشکار رژیم صهیونیستی به حاکمیت قطر» ایستادگی کرد. این نشست که به‌عنوان نمادی از وحدت فراموش‌شده در برابر اشغالگری اسرائیل عمل کرد، در پی حمله هوایی رژیم صهیونیستی به دوحه در ۹ سپتامبر تشکیل شد.

بیش از ۳۵هزار نفر از شهروندان سال گذشته بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس شدند؛ به‌عبارتی، روزانه به‌طور متوسط نزدیک به ۱۰۰نفر از هم‌وطنان، جان خود را در اثر تنفس هوای آلوده از دست دادند.

مساله وارونگی هوا پدیده‌ای است که هر سال در آستانه سرمای هوا و با شروع فصل پاییز در شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها شکل می‌گیرد و موجبات تشدید آلودگی هوا را فراهم می‌کند. امروز وارونگی هوا یک معضل اساسی در کشور بوده و تاثیرات مخرب آن به‌ویژه در بحث سلامت شهروندان کاملا مشخص بوده و بیان آن چیزی جز تکرار مکررات نخواهد بود.

مجددا فصل سرما از راه رسید و دوباره در آستانه پدیده وارونگی هوا و تشدید آلایندگی‌ها، مبحث «آلودگی هوا» نقل محافل رسمی و غیررسمی شده است. این یک چرخه منظمی است که هر ساله تکرار می‌شود. روزهای پایانی تابستان رسانه‌ها و مسوولان نسبت به موضوع آلودگی هوا ابراز نگرانی می‌کنند، کشور بر اثر تشدید بیماری‌های تنفسی و زمینه‌ای و البته تعطیلات متعدد متحمل خسارات جانی و مالی می‌شود و فصل گرما از راه می‌رسد و همه‌چیز به فراموشی سپرده می‌شود تا ۶ ماه بعد که دوباره این چرخه تکرار می‌شود.